Նիցշէն իմաստասիրութեան մէջ մտցրեց կենագործ ա՛յն ըմբռնումը, թէ ճշմարտութիւնը մի տեսակ մոլորութիւն է, առա՛նց որի, սակայն, որեւէ էակ անկարող է կենսաբանօրէն նպատակայարմար մի քայլ առնել: Ելնելով այս վճռից` կենսաբան իմաստասէրները եւ գործնապաշտութեան (պրագմատիզմ) հետեւող մտածողները զարգացրին եւ ընդ- լայնեցին ա՛յն տեսակէտը, թէ ճշմարտութիւնը գործունէութեան մի միջոց է, աշխատելու եւ նւաճումներ անելու մի եղանակ (մեթոդ): Ըստ […]
(«Խռովք»-ի առաջադրութիւնները) …զի ոչ սիրեն Հայքս իմաստ կամ գիտութիւն, այլ ծոյլք են եւ ձանձրացողք: ԱՆԱՆԻԱ ՇԻՐԱԿԱՑԻ Դեռեւս Ե. դարում հայ մտաւորական ընտրանին անհրաժեշտութիւն զգաց իր ստեղծագործական ճիգերի մէջ մտցնել իմաստասիրա- կան գիծը: Այդ եւ յաջորդ մի քանի դարերի հայ մտաւորականները հպարտանքն ունէին իրենց անւան կցել «փիլոսոփոս» կամ «իմաստա- սէր» մակդիրը: Դրանք կարողանում էին ժամանակի գիտական […]
Հարց.- Ինչպէ՞ս կերպաւորուեցաւ հայ յեղափոխութիւնը: Պատասխան.- Ընդհանուր գիծերով ան կերպաւորուեցաւ այնպէս, ինչպէս պատմութեան մարզին մէջ արձանացող հոգևոր կարգի ամէն եղելոյթ, այսինքն` ունեցաւ աստիճանական զարգացման պատմական ուղի մը. սկսաւ քաոսային խռովքով, անցաւ անհատականացման առաջընթացէ մը (խմորումներ սերմանող առաքեալներու շրջան), որոշ նախնական ձևեր ստացաւ` խմբակցական ելոյթներու միջոցաւ (դաւադրական փոքրիկ կազմակերպութիւններ), վերածուեցաւ ընդլայնուելու ճիգի մը (արմենական-հնչակեան շարժում) և […]
Հարց.- Ի՞նչպէս կը խմբաւորուին այն պատճառները, որոնք ծնունդ տուին հայ յեղափոխական շարժման: Պատասխան.- Հայ յեղափոխական շարժման ծնունդ տուող պատճառները կը խմբաւորուին` ա)իբր առարկայական-եղերական իրականութիւններ, բ) իբր ենթակայական-հերոսական ոգորումներ: Առաջին կարգի իրականութիւնները հասունցուցին հայկական ճգնաժամը և ի վերջոյ, հայ ժողովրդի մեծագոյն զանգուածը ենթարկեցին օսմանեան բռնատիրութեան զարհուրելի նախճիրներուն: Երկրորդ կարգի ոգորումները ծայրայեղ յուսահատութեան մատնուած ժողովուրդը մղեցին ինքնափրկումի […]
Իբր ամփոփում ասենք. 1) Հակադաշնակցական շէյթանը խլուրդի պէս դեգերում է թուրքի և ռուսի բացած ակօսում: Ատում է մեզ, որովհետև մենք թշնամի ենք թուրքին և ռուսին: Իբր ցեղի թշնամիների գործակից՝ նա նրանցից ստացել է պայքարի մի տախտակ և յանձնառութիւն՝ մեր կեանքում շփոթ առաջ բերելու, մեզ ինքնամփոփւելու և նոր թափով կռւի պատրաստւելու կարելիութիւնից զրկելու դիտաւորութեամբ: Նա վէճ […]
Մաս 5 Չարախնդում է հակադաշնակցական տիպը, բայց երբեք տառապում, որ ցնցւեց ցեղապաշտ հայի երազը, որ թուրքին մնաց ամբողջ Տաճկա-Հայաստանը, Կարսը, Արարատեան դաշտի կարևոր մէկ մասը (Սուրմալուի գաւառ), հայոց նւիրական լեռը (Մասիս), Բագրատունիների փառահեղ մայրաքաղաքի (Անի) պաշտելի աւերակները, որ երկրի սրտում բոյն դրեց Ատրբէյջանը՝ ստանալով Նախիջևան-Շարուրը, որ նոյն Ատրբէյջանը տէր դարձաւ հիւսիսային Հայաստանի բնական ամրոցը կազմող […]
Մաս 4 Պատմական իրողություն է, որ 1918թ. Մայիս 28-ի յաղթանակով հիմք դրւեց հայոց քաղաքական կեանքի կառոյցին. հայը դարձաւ պետական ժողովուրդ, իսկ Հայաստանը պետական-քաղաքական միաւոր: Նոյն տարւայ օգոստոսի 1-ին, Երևանում և շրջակայքում կուտակւած հայ զանգւածները հանդիսական մի «այո´» ասացին իրենց ճակատագրին: Բացւեց Հայաստանի Խորհուրդը և հանրապետական կառավարութիւնն ի պաշտօնէ ընդունեց երկրի քաղաքական կեանքի ղեկը վարելու պարտականութիւնը: […]
Մաս 3 Զազրախօս է նաև հոգեբանօրէն հակադաշնակցական «հայ» տիպը: Դա ա´յն սինլքորն է, որ իր բարոյական աղքատութիւնն ու մտքի թշւառութիւնը սքօղելու համար՝ իր ներքին տկարութիւնը վերածում է խօսքի աւտոմատիայի: Դա ա´յն սրիկան է, որ Եկեղեցում դիմակաւորւում է իբր երկիւղած կրօնասէր, աղօթում է ջերմեռանդօրէն, հանդիսանում է «ազգային դաւանութեան» պաշտպանութեան ախոյանը, որ սակայն, Յիսուսը պատկերում է ո´չ […]
Մաս 1 Հայ ցեղանենգ շէյթանի կենդանի տիպին առաջին անգամ հանդիպել եմ 1920 թւականի գարնան, Շիրակի Հոռոմ գիւղում: Մայիսեան ծանօթ դէպքերի օրերն էին: Ալեքսանդրապոլում գլուխ էր բարձրացրել «հայկական ջրօձականութիւնը», զօրքի մի մասը մոլորւելով կոյր գործիք էր դարձել խռովարար մեծամասնականների ձեռքը: Արագածի լանջերով գնում էինք Աղէք-Պոլ (այժմ՝ Լենինական) զսպելու խռովարարները: Մտանք Հոռոմ մեծ գիւղը: Եկեղեցու բակում հաւաքւած […]
Դժւար է ճշդել, թէ որո՞նք են գաղութահայ կեանքի այսօրւա իսկական ցեղանենգ շէյթանները: Հաւանաբար, սրանք հրապարակում չերևացող լրտես-մատնիչներ են, որոնք սակայն, կարողացել են հնչակ-ռամկավար հոսանքների կեանքի լծակն իրենց ձեռքն առնել: Այդ հոսանքների բերանը հանդիսացող մահազդ-թերթերը տարիներից ի վեր լծւած են ապերախտ մի աշխատանքի: Նրանց «քաղաքական դաւանանք»ը խտանում է հետևեալ կէտերում.- ա) Անձնական խծբծանք: բ) Լրտեսամիտ զրաբանութիւն: […]
Մեր կեանքում հին, շա՛տ հին երևոյթ է նա – ցեղանենգ շէյթանը: Ժամանակակից ըմբռնումով նա կոչւում է հակադաշնակցական: Անիծապարտ դարերը յղկեցին նրան, բևեռացրին իբր հոգեբանական իւրորոշ տիպ և մղեցին, որ նա անվերջ սողայ մեր կեանքի հետ՝ խայթելով մեզ և խեղկատակելով օտարին: Ժամանակների առաջընթաց հոլովոյթին զուգահեռ՝ նա ըստ ձևի կերպափոխութեանց ենթարկւեց, տարբեր անուններ ստացաւ, ըստ էութեան, սակայն, […]
Թուրքիայի մէջ տեղի ունեցող աննախընթաց վերիվայրումներուն առջեւէն անցնիլ` ուսեր թօթուելէն, պիտի նշանակէր հայկական անբուժելի կուրութիւն: Ահա թէ ինչու գնահատել միայն պէտք է հայ մամուլին յուզումը Թուրքիայի շուրջ, որ, ինչ ձեւով ու որ անկիւնէն ալ դիտուի, կը ծառայէ մէր հոգէառ թշնամին կարելի չափով ճանչցնելու: Քէմալի յեղաշրջումները եւ անոնց հետեւանքները մենք պիտի դիտենք ուրիշ մէկ անկիւնէ. այն, […]
