ԱՄԵՐԻԿԱՀԱՅՈՒԹԻՒՆԸ- ՑԵՂԸ ԵՒ ԻՐ ՏԱԿԱՆՔԸ 2

ՀԱԿԱԴԱՇՆԱԿՑԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ

Հակադաշնակցական հոգեւոր ցրուածութեան եւ քանդուածութեան տեսակէտից ախտանշական է ռամկավարների «Ապագայ» թերթի հետեւեալ ելոյթը.- «Եռագոյնը թշնամական ցոյց մըն է այն երկիրներու հանդէպ, ուր մենք կը բնակինք: Մենք այլ դրօշ չունինք, քան դրօշը այն պետութիւններուն, ուր տեղաւորուած ենք իբր եկւոր կամ հպատակ»:

Ընթերցո՛ղ, այդ տողերի իմաստը պէտք է բացատրել ո՛չ թէ ռամկավարի յորանջող տգիտութեամբ, նրա քաղաքական համբակութեամբ, այլ իր հոգեբանութեամբ:

Այս երկու խօսքի մէջ խտացուած է հակադաշնակցական ողջ էութիւնը`

Աննպատակութիւն .

Քաղաքականապէս աննպատակ էակը, իրօ՛ք որ քաղաքական խորհրդանիշի պէտք չունի:

Նուաստութեան հոգեբանութիւն.

Հակադաշնակցականի պատկերումով` հայը հաւասարարժէք չէ դրօշատէր ժողովուրդներին, որով` նա չի կարող քաղաքական ուրոյն դատ եւ իդէալ ունենալ: Պատմութիւնը ճշդել է նրա դերն ու արժէքը եւ նրան պարտադրել երկրասող աշխարհաքաղաքացիութիւն — տիեզարական հպատակութի՛ւն: Նա օտարահպատակ է, եւ այլ բան չի կարող լինել: Եւ այսպէս ամենուրեք եւ յաւիտեան:

Ցեղային անլիարժէքութիւն .

Դրօշատէր լինել` նշանակում է ցեղային բարձր ընդունակութիւններ եւ մշակութային արժէքներ յաղթականօրէն արձանացնելու կամք ունենալ: Հակադաշնակցականի ըմբռնումով, սակայն, հայը չի կարող յաղթական կամք ունենալ, իսկ եթէ ընդունակութիւններ եւ արժէքներ ունի` ապա դրանք պիտի զարգացնի եւ պահի աշխարհի կամքին հլու մնալու իմաստութեամբ: Նրա համոզումով` հայը ցեղ չէ, այլ «ցեխ» (յիշել «ցեղակրօն» բառի պղծումն հակադաշնակցական ամբոխի կողմից, ըստ իր պատկերի — «ցեխակրօն»), այսինքն՝ մարդկային տականք: Տականքն, ի հարկէ, միշտ էլ կը մնայ ոտքի կոխան:

Կեղծ բարեկրթութիւն .

Հակադաշնակցականի ըմբռնումով` համեստութիւն է ուրիշի երկրում ամէն տեսակի խաբէութեամբ դրամ շահելը, բայց բարեյուսութեան դէմ է Եռագոյն բարձրացնելը, այսինքն` սեփական հայրենիքի վերանուաճման մասին մտածելը, որպէսզի հիւրընկալ ժողովուրդները ազատուեն մեր ոչ այնքան ցանկալի ներկայութիւնից:

Կեղծ կուլտուրականութիւն .

Հակադաշնակցականը հաւատացած է, որ Եռագոյնից հրաժարուելիս ազգերը պիտի ընդունեն թէ` կ’որդեգրենք իրենց մշակոյթը: Նա իրեն վերագրում է տիրող ազգերի մշակոյթին նպաստող միջնորդի դեր, եւ հպարտանում դրանով: Նա չգիտէ, սակայն, որ կուլտուրան, եթէ ազգային չէ, կուլտուրա չէ, ինչպէս ազգը, եթէ կուլտուրական չէ, ազգ չէ:

Պարտուողականութիւն .

Սարսափից խուճապի մատնուածը լքում է իր հպարտանքը յիշեցնող ամէն բան. կորովաթափը ընդունակ է ո՛չ միայն իր դրօշը լքել, այլ եւ սարսափում է նրա ծածանքից, որովհետեւ դրօշակով մարդս ասում է իր թշնամուն — «Ես այստեղ եմ» : Ցեղօրէն սպառուածը, սակայն, անընդունակ է այդ անել, հէնց այդ է պատճառը, որ հակադաշնակցականը վատօրէն փախչում է Եռագոյնից:

Վախի քարոզչութիւն .

Դրօշապաշտ հայութեան բոլոր ոգորումները հակադաշնակցականին թւում են արկածախնդրութիւն: Թուրքի հետ չափուելու միտքը նա համարում է յիմարութիւն, այսինքն` ի յառաջագունէ ընդունում է, որ հայն անխուսափելիօրէն պիտի պարտուի: Անարի է նա. իսկ նմանի ամբողջ իմաստութիւնը խտանում է մի՛ բառի մէջ — Վա՛խ: Իր հասկացած հայութեան ինքնապաշտպանութեան միակ միջոցը նա համարում է վախի քարոզչութիւնը, առանց գիտակցելու, թէ դրանով հայութիւնը նախապատրաստում է նորանոր պարտութիւնների համար:

Քաղաքական անբարոյականութիւն .

Ամէն վախկոտ կենսաբանօրէն անբարոյական է: Նմանի համար քաղաքական անբարոյականութիւնը բնական օրէնք է: Հակադաշնակցականը գիտէ թէ` Եռագոյնը նաեւ նահատակ Հայաստանի ուրուականն է, որից թուրքը չի կարող չանհանգստանալ: Վերջինին, սակայն, այս մղձաւանջից ազատելու համար` ռամկավարը ոչ միայն Եռագոյնի քաղաքական խորհուրդն է ծաղրում, այլ եւ ճգնում է մոռացութեան տալ Հայաստանի նահատակութեան յիշողութիւնը` փորձելով յաչս մարդկութեան արդարացնել թուրքը:

Խռովարարութիւն .

Որպէսզի կարելի լինի թուրքը արդարացնել եւ նրա ոճիրները մոռացութեան տալ, հակադաշնակցականը փորձում է սրել ամբողջ քաղաքական աշխարհի եւ ազգայնական հայութեան յարաբերութիւնները: Ըստ նրա, «Եռագոյնը թշնամական ցոյց մըն է» ոչ թէ Հայաստանը յոշոտող թուրքի, այլ եւ բոլոր «այն երկիրների հանդէպ, ուր մենք կը բնակինք», այսինքն, օրինակ` Ամերիկայի, Բրազիլիայի, Արժենտինայի, Զուիցերիայի, Ռումինիոյ եւն.: Այս ձեւով, նա երազում է ամբողջ աշխարհում հակահայ հալածանքներ տեսնել. այդ դէպքում ի հարկէ աշխարհի «ամենաարդար կարգերը» խորհրդային իշխանութեանը կը լինեն, իսկ աշխարհի ամենաասպետական ազգը` թուրքը: Ի՞նչ նպատակ է հետապնդում այս ներքին խռովարարը` ինքն էլ չգիտէ, բայց յստակ է մէ՛կ բան — նրա բոլոր ելոյթները ծառայում են հայը ներքուստ զինաթափելու թուրքատեաց հոգեբանութիւնից եւ աշխարհի ատելութիւնները մեր դէմ հրահրելով, մարդկութեան ներշնչել այն համոզումը, թէ եռագոյնապաշտ հայութիւնը համաշխարհային խռովարար է, որով` արդար էր, որ նա ջարդուեց եւ էլ աւելի արդար կը լինի, եթէ նա ի սպառ ջնջուի:

Հատուածականութիւն .

Ժխտելով Միացեալ եւ Անկախ Հայաստանի գաղափարականը խորհրդանշող Եռագոյնը, հակադաշնակցականը մատնում է ցեղօրէն կենտրոնախոյս իր հոգեբանութիւնը: Վտարուած հայ ցեղայնութիւնից` նա սարսափում է Եռագոյնի միացուցիչ իդէալից — անկախ եւ ամբողջական հայութեան հեռանկարից: Պատմականօրէն այս տիպը մի՛շտ էլ եղել է պառակտիչ, հատուածական, ու այդպիսին է ե՛ւ այսօր:

Դաւաճանութիւն .

Անհայրենիք դարձած մի ժողովրդի համար չկա՛յ աւելի բարձր եւ նուիրական նպատակ, քան իր հայրենիքի` իր յաւիտենական սեփականութեան վերստացումը: Ուրանալով Եռագոյնի խորհուրդը, հակադաշնակցականը բնականօրէն հոգեկցում է ա՛յն տարրերին, որոնք դէմ են Հայաստանի վերականգնումի իդէալին, այսինքն` բաժանում է թշնամու տեսակէտը մեր ցեղի ճակատագրի նկատմամբ: Իսկ ընդհանուր տեսակէտ ունենալ արտաքին թշնամու հետ` նշանակում է ներքին հակասութեան մէջ գտնուել իր ցեղի հետ: Այս հակասութիւնն է ահա ակնաղբիւրը բարոյական այն սոսկալի անկումի, որ կոչւում է դաւաճանութիւն: Այո՛, ինչպէս տեսնում էք, չի կարելի հակադաշնակցական լինել առանց դաւաճան լինելու :

Հակադաշնակցականութեան էութիւնը ընդհանուր կերպով բնորոշելուց յետոյ, հարկ է աւելի մանրամասնօրէն հոգեգծել այդ ահաւոր տականքի փոփոխականները, յատկապէս ռամկավարը եւ բոլշեւիկը: Հնչակեանները զանց ենք առնում, որովհետեւ նրանք կէս այս են, կէս այն, եւ ընդհանրապէս «կէսկէս» են իրենց քանակով եւ որակով:

Գարեգին Նժդեհ