ԲԱՑ ՆԱՄԱԿՆԵՐ ՀԱՅ ՄՏԱՒՈՐԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ 5

Ե

Եկեղեցին:

Դա վերագնահատումի պիտի ենթարկէ քրիստոնէական սիրոյ իր սխալ ըմբռնումը, որպէսզի դադարի թուլութիւնը առաքինութիւն համարել եւ սպանել մեր ժողովուրդի կամքը:

Սխալ է ըմբռնել դա քրիստոնէական սիրոյ խորհուրդը եւ դրա հետեւանքով ամբողջ դարեր պատճառ դարձել մեր ժողովուրդի անօրինակ ողբերգութեան:

Սիրում է նա, ով ուժեղ է, ով հոգու առատութիւն ունի, ում ոյժի բաժակը լցւած է յորդելու, թափւելու աստիճան:

Արգասաւոր չէ՛ թոյլի սէրը:

Քծնանքն է թոյլի ներումը:

Քրիստոսը սիրում էր, որովհետեւ ուժեղ էր. նա սիրում էր, որովհետեւ սիրելու եւ ներելու չափ հզօր էր:

Նրա անձնական կեանքը պիտ դառնայ Եկեղեցուն ուղեցոյց:

Նրա մահւան խորհուրդը — հերոսական զոհաբերութիւն:

Նա զոհաբերեց, որովհետեւ գաղափարի հերոս էր:

Միայն արին, քաջը, միայն հերոսը կարող է զոհաբերել:

Անընդունակ է թոյլը ինչպէս սիրոյ, նոյնպէս եւ զոհաբերութեան:

Մի ժողովուրդ, որն ընդունակ չէ այս երկու առաքինութեան դիպւածների կը պարտի իր գոյութիւնը:

Քրիստոնեան նա՛ չէ, ով քրիստոնէական վարդապետութեան տարերքը սխալ է հասկացել, ընկել նախապաշարումների ցանցի մէջ եւ տկարացել կորչելու աստիճան, այլ նա, ում մէջ մի քիչ քրիստոսութիւն կայ — մի կայծ ամենահզօր աստւածամարդու հոգուց:

Նա ամենակարողն էր, ամենահզօր — մենք առնւազն կարող եւ հզօր պիտի լինինք, որպէսզի կարողանանք սիրել եւ զոհաբերել:

Սխալւել, չարաչար սխալւել է մեր Եկեղեցին` «տնանկ»ների եւ «սնանկ»ների բարոյականութիւն քարոզելով:

Սրանից յետոյ սիրոյ եւ զոհաբերութեան ընդունակ արի ժողովուրդի մասին պիտ խօսի, եթե ուզում է, որ քրիստոնէութեան հետքերը մնան Փոքր Ասիայում եւ Հայաստանում:

Ուժե՛ղ եւ արիակա՛ն ժողովուրդ, այնպիսին, որ ընդունակ լինի արհամարհել մահը` յանուն իր սեփական գոյութեան:

Այսպիսով կ’ապրի ոչ միայն հայութիւնը, այլ եւ Հայոց եկեղեցին:

Ինքնապաշտպանութիւնը հայ ժողովուրդի — ահա Հայ եկեղեցւոյ նոր հաւատամքը:

Չընդունե՞ց այս ճշմարտութիւնը, չքարոզե՞ց, չտարածե՞ց ամէն օր այս փրկարար գաղափարը, իր բոլոր միջոցներով չնպաստե՞ց մեր ինքնապաշտպանութեան գործին — կործանւած է դա:

***

Մամուլը:

Նրա պարտականութիւնն է — խտացած ճշմարտութիւններ տալ ժողովուրդին:

Նպատակը — այս ճշմարտութիւններով լուսաւորել ժողովուրդին դէպի ապագան:

Չունի՞ մամուլն այս կոչումը` աւելորդ մակաբոյծ է դա եւ զուր տեղը ժողովուրդները կերակրում են զայն իրենց հաշւին:

Դժբախտաբար, որոշ բացառութեամբ, այսպիսին է` մերը, հայկականը:

Լրագրութիւն եւ ո՛չ մամուլ — այս նշանակում է, թէ մենք դեռեւս տհաս ենք, թէ չենք կարողանում մեր կեանքի ներքին կնճիռները գտնել, լուսաբանել զանոնք եւ մեր միտքն զբաղեցնում ենք արտաքին եղելութիւններով, լուրերով:

Մեզ համար դեռ այն է հետաքրքիրը, ինչ մեզնից դուրս է կատարւում կամ միայն արտաքուստ առնչութիւն ունի մեզ հետ:

Այս մտայնութիւնը իշխել է մեր լրագրութեան մէջ համարեայ իր սկզբնաւորութեան օրից:

Փրկութիւնը դրսից է — այս բաւական է, որ լրագրութիւնը խանդավառւի արտաքին բարենպաստ նշաններով, մի դիւանագէտի կարեկից ժպիտով, մի անւանի եւրոպացու հայասէր արտայայտութիւնով, մի միսիոնարական ընկերութեան հայանւէր ջանքերով, մի խաղաղասիրական վեհաժողովի հայանպաստ բանաձեւով, մի պարլամենտական գործիչի զգացւած ճառով որեւէ կոտորածից յետոյ եւ վերջապէս այնպիսի բաներով, որոնք ժողովուրդների ինքնապաշտպանութեան կամ փրկութեան համար ոչ մէկ իրական նշանակութիւն ունին:

Եւ այսպէս ամբողջ տասնամեակնե՜ր… եւ ոչ ոք է զգացել, թէ այդպիսով մեղսակից է դառնում հայկական ողբերգութեան` վրիպեցնելով ժողովուրդի ուշադրութիւնը իր փրկութեան միակ զէնքից — ինքնապաշտպանութիւնից:

Եղել են լրագրային արտայայտութիւններ, յաճախ նոյնիսկ ինքնապաշտպանութեան քարոզչութիւն, սակայն այդ բոլորը թերի, ոչ զերծ արտաքին ոյժերի հանդէպ ունեցած նախապաշարումներից, հետեւաբար ոչ ամբողջովին ճշգրիտ, ոչ օգտակար:

Լրագրութիւն, որ տասնեակ տարիների ընթացքում չի կարողացել իր ժողովուրդի դժբախտութեան իսկական պատճառները մատնանշել, հազար եւ հազար զոհերից յետոյ մի ընդհանուր ճշմարտութիւն գտնել եւ ջանալ այդ ճշմարտութիւնը զանգւածների հոգեբանութիւնը դարձնել:

Լրագրութիւն, որի որոշ օրգանները արտաքին ոյժերի հանդէպ ներող են, քծնող, խնկարկող, իսկ ներքուստ` պառակտիչ, անհանդուրժող եւ ամբարտաւան:

Լրագրութիւն, որի որոշ օրգանները ղեկավարւում են փողոցի առաքինութիւններով կամ տարփողելով մեծ ժողովուրդների ոյժն ու հմայքը, վատաբար արհամարհում են սեփականը:

Լրագրութիւն` որ բորբոքում է թայֆայական կրքերը եւ ընդունակ չէ մի տարրական ճշմարտութիւն ըմբռնելու. այն է, թէ ժողովրդի ինքնապաշտպանութիւնը մի գործ է, որի մէջ ամէն հոսանքի եւ ուղղութեան մարդիկ միակամ պիտ լինեն:

Լրագրութիւն, որ տարիների խանդավառութիւնից` դէպ օտար յոյսերը, այսօր հիասթափւած հայհոյում է աջ ու ձախ բոլոր ազգերին ու լեզուներին, եւ անընդունակ է ըմբռնելու, թէ մեղաւորը օտարները չէին, որ հայ ժողովուրդը չմղւեց, չդիմեց ինքնապաշտպանութեան եւ ջարդւեց:

Լրագրութիւն, որ ամէն օր աղաղակում է, թէ հայութիւնը զոհ գնաց աշխարհակալ ժողովուրդների քաղաքականութեան, եւ անգիտակցաբար մխրճւել է դիւանագիտական կնճիռների մէջ, խօսում է կողմնորոշումների մասին` դիւանագիտական ծիծաղելի մակերեսայնութեամբ:

Այսպիսի լրագրութիւնը աւելորդ է հայ ժողովուրդին:

Ինչպէս Հայ եկեղեցին, նոյնպէս եւ մեր մամուլը պիտ հոգեփոխւի:

Լրագիր մենք շատ ունենք, նոյնիսկ աւելորդ, հիմա պէտք է վերադաստիարակիչ հրապարակախօսութիւն:

— Հրապարակախօսութիւն, որ անսխալ կերպով ախտանշէ մեր ցեղին հոգերը եւ արմատական միջոցներ առաջարկի, որ վերագնահատումի ենթարկէ մեր անցեալը եւ նոր ճշմարտութիւններ որոնէ, որ լուսաբանի մեր ժողովուրդի կնճիռները, որ կռահի իր ժողովուրդին սպառնացող վտանգը եւ դառնայ նրա հոգեւոր սպառազինումի ահազանգը:

Մամուլ, վերջապէս, որ ազատւի օտարահակ մտայնութիւնից եւ արիութիւն քարոզի, որ խլեակների փոխարէն հերոսական ժողովուրդի մասին խօսի եւ այդ այդպէս , մինչեւ որ հայութիւնը` խրոխտաբար կանգնած իր բարձրաւանդակի վրայ ապացուցէ աշխարհին, թէ ինքը արի է տէր իր հայրենիքին եւ ճակատագրին:

Գարեգին Նժդեհ